آخرین بروز رسانی: 13ام دی, 1402

آشنایی با تنس – تحریک الکتریکی عصب از راه پوست (TENS)

TENS چیست؟

دستگاه تحریک الکتریکی عصب از راه پوست (TENS) یک دستگاه الکترونیکی است که تکانه های الکتریکی را برای تحریک اعصاب در سراسر پوست تولید می کند.

این روش به عنوان یک روش موثر برای تسکین درد و التهاب در نظر گرفته می شود. واحد TENS با کمک دو یا چند الکترود روی پوست قرار می گیرد. این دستگاه با برق یا باتری کار می کند و شامل یک مولد پالس، ترانسفورماتور کوچک، کنترل های شدت و فرکانس و تعدادی الکترود می باشد.

نحوه قرارگیری الکترودها روی پوست نحوه تحریک اعصاب را تعیین می کند. شدت و فرکانس سیگنال های الکترودی که باید اجرا شود به شدت مشکلات سلامتی بستگی دارد و از بیمار به بیمار دیگر متفاوت است.

تنس TENS یک روش غیر تهاجمی میباشد که در آن مسیر سیگنالهای عصبی که به سمت مغز و نخاع میروند، مسدود میشود. پیامهای درد میتواند به حدی تغییر کند که باعث تسکین درد به طور موقت و یا طولانی مدت شود در این روش سلولها تحریک میشوند تا تمرکز آنها از انتقال سیگنالهای درد برداشته شود و یا سلولهای مغزی تحریک میشوند تا به بدن شما دستور دهند که مواد مسکن طبیعی را ترشح کند. این تحریکات الکتریکی میتواند علاوه بر کنترل درد، باعث کاهش یا بهبود کامل اسپاسم عضله و یا بهبودی گردش خون در محل گردد. یعنی با استفاده از جریان الکتریکی از طریق پوست باعث تحریک عصب ناحیه درمان شویم و جریانی با فرکانس 15 تا 150 هرتز میباشد که شدت آن بین 12 الی 30 میلی آمپر میباشد که با اشکال مختلف و به صورت ضربه ای و نرمال طراحی شده است و از طریق بسته شدن دریچه درد و ترشح آندروفین باعث تشکیل درد میشود. هنگامی که بدن ما در معرض آسیب یا استرس قرار میگیرد، برای از بین بردن درد، یک سری مواد شیمیایی طبیعی را آزاد و ترشح میکند. این مواد شیمیایی آزاد شده تحت عنوانهای اندورفین ها و انکفالین ها شناخته میشوند. اندورفین ها معمولاً به طور طبیعی هنگام ورزش و فعالیتهای طولانی مدت آزاد میشوند.
انکفالین ها به طور معمول در فعالیتهای شدید اما کوتاه مدت آزاد میشوند TENS را میتوان به نحوی تنظیم نمود که به صورت انتخابی ترشح انکفالین ها یا اندورفین ها را تحریک نماید. الکتروتراپی یک شیوه درمانی در طب فیزیکی است که در آن از الکترودهای خاصی استفاده شده تا از طریق تحریک عضلات، این بافت تقویت و حفظ شود. الکترو تراپی در فیزیوتراپی با کمک به تسریع روند بهبودی و توانبخشی عضلات و مفاصل آسیب دیده و تحت فشار، مؤثر و مفید واقع میشود. الکتروتراپی از طریق مسدود کردن مسیر پیامهای درد به سمت مغز، میزان درد را کاهش میدهد. بعلاوه این روش درمانی گردش خون را افزایش داده بنابراین تورم کاهش و روند ترمیم بهبود مییابد

مزایای واحد TENS عبارتند از:

برای کنترل درد و مدیریت درد موثر است
تسکین سریع درد برای بسیاری از افراد ثابت شده است
بدون عوارض جانبی
کم خطر در مقایسه با دارو و جراحی تهاجمی

شکل موجهای پیش بینی شده در دستگاه تنس:

– موج مربعی Rectangular Wave

– موج دندانه اره ای Saw toothed Wave

– موج سینوسی Sine Wave

– موج سوزنی Impulse Wave

پزشک پس از انتخاب شکل موج، در برنامه کامپیوتری شدت دامنه سیگنال، فرکانس و پهنای پالس را مشخص کرده و دکمه Start را میزند. از این لحظه دستگاه دارای خروجی است و سیگنال تعیین شده توسط پزشک به بدن بیمار اعمال میشود. از آنجا که پزشک باید کلیه پارامترها را بر روی صفر تنظیم کند تا دستگاه به او اجازه کار دهد، بنابراین در این مرحله دستگاه تنها سیگنالی را که پزشک مشخص کرده است به بدن بیمار میدهد. حال اگر بیمار در حین درمان احساس آزردگی کند یا احساس کند سیگنال اعمال شده به بدنش قدرت کافی را ندارد و دارای اثر بخشی مناسب نیست میتواند با استفاده از سه ناب کنترلی که در اختیارش قرار میگیرد، دامنه، فرکانس و پهنای پالس سیگنال را تغییر دهد اما این تغییرات در چارچوب نموداری میگنجد که توسط کنترل فازی تعیین میشود. بیمار میتواند دامنه سیگنال را حداکثر به اندازه 25% مقداری که پزشک مشخص کرده است تغییر دهد. فرکانس و پهنای پالس هر کدام حد اکثر به میزان 10% مقداری که پزشک تنظیم کرده است، قابل تغییر هستند.

فرآیند الکتروتراپی با دستگاه TENS

دستگاه Tens تنظیمات قابل تغییری برای کنترل شدت تحریک دارد؛ متخصص میتواند شدت مورد نظر را با کنترل ولتاژ، جریان و پهنای (مدت) پالس ایجاد کند. میتوان با تغییر بعضی از ویژگیهای جریان الکتریکی که در زیر به آنها اشاره شده است این کار را انجام داد:
– شدت: شماره گیر دستگاه به کاربر امکان تنظیم شدت تحریک الکتریکی را میدهد.

– فرکانس: فرکانس به تعداد پالسهای الکتریکی در هر ثانیه گفته میشود.

– دامنه پالسهای الکتریکی با فرکانس بالا از 80 تا 120 دوره (یا تناوب) در هر ثانیه است. از این پالسها برای کنترل درد شدید و حاد استفاده میشود. دامنه پالسهای الکتریکی با فرکانس پایین از 1 تا 20 دوره در هر ثانیه است و برای درمان درد مزمن مناسب هستند.
– مدت زمان پالس: مدت زمان پالس تعداد میکرو ثانیه هایی است که جریان الکتریکی در طول هر پالس وارد پوست میشود.

الکترودها با توجه به محل درد به نقاط خاصی از بدن بیمار متصل میشود. این پدها به جعبه کوچکی متصل میشود، متخصص مقدار یا فرکانس تحریک الکتریکی را کنترل میکند. جریان از الکترودها عبور میکند، از پوست رد میشود و گذرگاههای عصبی را تحریک به تولید حسی شبیه ماساژ یا گزگز میکند که درک درد را کاهش میدهد.

روشهای استفاده از دستگاه TENS

TENSرا میتوان از طریق چهار روش مختلف اعمال نمود:
– به طور مستقیم به روی ناحیه دردناک

– بر روی اعصاب محیطی
– بر روی ریشه های عصبی نخاع

– در نقاطی خاص که باعث تحریک عصب میشود و همچنین نقاط طب سوزنی.

چگونه TENS کمک می کند

TENS در موارد زیر مفید است:

درد یا التهاب
درد عصب
آرتروز
کمر درد
درد لگن
درد شانه
آسیب های ورزشی
درد قاعدگی
درد زایمان
درد مفاصل
میگرن

چگونه میتوان از تحریک الکتریکی استفاده کرد؟

الکتروتراپی از طریق قرار دادن الکترودهای بسیار کوچک روی نقاط مختلف بدن انجام میشود. این الکترودها میبایست تمام سطح ناحیه ای که باعث ایجاد درد شده را بپوشانند. متخصص فیزیوتراپی الکترودها را در موقعیت مناسب قرار داده و سپس با روشن کردن دستگاه، جریان الکتریکی را از طریق الکترودها به نواحی آسیب دیده ارسال میکند. در این شرایط احساس سوزش زیر پوست و عضلات احساس میشود. در ادامه میتوان به آرامی و به دقت شدت تحریک الکتریکی را افزایش داد. افزایش شدت تحریک در این وضعیت میبایست تا زمانی افزایش پیدا کند که بیمار افزایش شدت درمان را احساس کرده، اما ناراحتی نداشته باشد. در این شرایط بیمار کمی سوزش و احساس ماساژ در ناحیه زیر پوست محل قرارگیری الکترودها احساس خواهد کرد. الکترو تراپی میبایست برای مدت 15 تا 30 دقیقه برای بیمار استفاده شده و امکان بکارگیری آن برای چندین بار در طول روز وجود دارد. به این ترتیب برخی افراد دستگاه های الکتروتراپی را خریداری کرده و در خانه از آنها به صورت روزانه و منظم استفاده میکنند. در هنگام استفاده از این دستگاه ها میبایست دقت کافی درباره استفاده مناسب وجود داشته و نباید از این دستگاه در حمام یا در طول دوش گرفتن، در هنگام رانندگی، یا در هنگام خواب استفاده شود.

درمان با دستگاه TENSچه احساسی دارد؟

در زمان درمان با دستگاه TENS بیمار کمی احساس گزگز و ارتعاش خفیف در بدن خود دارد. بعضی افراد ممکن است بگویند که احساس سوزش یا سوزن سوزن شدن دارند که در صورتی که این احساس ادامه پیدا کند نشان دهنده این است که استفاده از TENS برای شخص مورد نظر مناسب نیست، اما در اکثر اوقات این حس کم کم محو میشود و در ادامه بیمار احساس راحتی میکند.

زمانبندی استفاده از دستگاه الکتروتراپی TENS چگونه است؟

میتوانید با یک جلسه 15 دقیقه ای شروع کنید، سپس درمان را در صورت لزوم برای 15 دقیقه دیگر تکرار کنید. بیش از سه دفعه در روز از دستگاه استفاده نکنید. حداکثر میتوانید سه بار در روز، هر بار به مدت 30 دقیقه از دستگاه استفاده کنید، بین زمانهای استفاده از دستگاه وقفه ایجاد کنید.

مزایای الکتروتراپی با دستگاه TENS

بزرگترین مزیت TENS این است که برای تسکین درد از مکانیسم های طبیعی خود بدن استفاده میکند و به همین خاطر عوارض جانبی آن بسیار کم است. در روش های دارو درمانی نیز برای تسکین درد از مواد شیمیایی استفاده میشود و سیستم ساز و کار بدن و متابولیسم آن تغییر میابد و طبیعتا این کار عوارض جانبی زیادی را به همراه دارد. در واقع مهمترین دلیل به کار گرفتن الکتروتراپی در فیزیوتراپی، تسکین دردهای مزمن بدون مواجهه با عوارض جانبی و واکنش های بدن به مواد شیمیایی و داروهای مسکن است. دستگاه TENSدارای قابلیت تنظیم فرکانس در یک دامنه مشخص است بنابراین فیزیوتراپ میتواند با توجه به فیزیولوژیک بدن هر شخص و طوری که بدن او به تحریک عصبی پاسخ میدهد، دستگاه را تنظیم کند.

مدل های جدید تر دستگاههای TENS در ابعاد بسیار کوچکی ساخته شده اند و استفاده از آنها بسیار ساده است و بیماران میتوانند پس از تجویز فیزیوتراپ و دریافت اطلاعات و دستوالعملهای لازم از این دستگاه در محیط خانه استفاده کنند. الکتروتراپی با دستگاه TENSمعمولا، برای رسیدن به بهترین نتایج، همراه با دیگر روشهای درمانی فیزیوتراپی به کار گرفته میشود. نتایج روشهای سرما درمانی، گرما درمانی، حرکات اصلاحی کششی و قدرتی در صورت همراه شدن با به کارگیری روش الکتروتراپی با دستگاه TENS نتایج ایده آل تری خواهند داشت.

روشهای کاربرد تنس

– سنتی: با فرکانس بالا (50-100) هرتز و به صورت پالسهای کم عرض انجام میگیرد. بر اساس حس مریض تا زمانی که حسی شبیه پارستزی قوی بدون انقباض عضلانی ایجاد شود بر شدت آن افزوده میشود.
– فرکانس پایین: احساسی شبیه طب سوزنی ایجاد کرده و با فرکانس پایین (1-14) هرتز و بصورت پالسهای با عرض زیاد انجام میگیرد. شدت آن بتدریج افزایش یافته تا انقباضات قوی ایجاد شود. در مقایسه با سایر روشها کاهش درد را به مدت طولانی تری در پی دارد.
– کوتاه و شدید: فرکانس آن بیش از 100 هرتز و پالسهای با عرض زیاد ایجاد کرده و تا بالاترین حد تحمل بیمار شدت آن افزایش مییابد. این روش سرعت انتقال پیامهای درد را کاهش میدهد.
– ترکیبی: در این روش ترکیبی از روشهای فرکانس بالا و پایین استفاده میشود. طی این روش فیبرهای انتقال دهنده درد تحریک میشوند تا بیمار احساس بهتری داشته باشد.

موارد کاربرد تنس

از روش الکتروتراپی با دستگاه TENS برای درمان طیف وسیعی از دردهای حاد و مزمن استفاده میشود. از جمله: کمر درد، سیاتیک، آرترو، روماتیسم، فیبرومیالژیا (درد و گزگز در تمام بدن،) درد آرنج، درد گردن، زانو درد، دردهای قاعدگی، دردهای نوروپاتی (دردهای ناشی از آسیب به اعصاب یا نخاع مانند ام اس)، آرتروز گردن، دردهای سرطانی و درد زایمان. الکترودهای دستگاه در نزدیکی محل درد قرار داده میشوند. به طور مثال در صورت درد کمر، الکترودها در دور تا دور محل درد کمر قرار داده میشوند و جریان به عصب های آن ناحیه فرستاده میشود.

کاربردهای کلینیکی دستگاه تنس

– توان بخشی حرکت به افراد معلول ( قطع نخاع)

– کمک به بهبود سریع تر سوختگی ها
– تقویت ماهیچه ها پس از بهبود شکستگی استخوان ها

– کاهش دردهای مختلف مانند دندان درد، کمر درد، درهای ماهیچه ای، درد لوزه، سر درد، صرع و…

– تسریع زایمان
– بهبود عوارض پس از زایمان

عوارض

الکتروتراپی TENS جایگزینی ایمن و موثر برای مسکن های تجویزی است که هیچ گونه عوارض جانبی یا خطر اوردوز ندارد و تنها در موارد خاصی ممکن است در محل اتصال الکترودها به بدن، پوست کمی ملتهب شود. بیماران با سابقه ناراحتی قلبی یا دارای دستگاه پیس میکر (ضربان‌ساز قلب) نباید بدون مشورت با پزشک یا قبل از ارزیابی دقیق تحت این درمان قرار بگیرند. به علاوه استفاده بیش از اندازه از الکترودها باعث تحریک پوست میشود. تاثیرات TENS بر روی جنین هنوز ناشناخته است، بنابراین زنان حامله نباید برای کاهش درد از این روش استفاده کنند. برخی افرادی که دچار آلرژیهای پوستی هستند، ممکن است نسبت به پدهای الکترودهای دستگاه واکنش نشان دهند. افرادی که همراه خود دستگاه ضربان ساز قلب، دفیبریلاتور، اینفیوژن پمپ و وسایلی از این قبیل دارند، نباید در معرض جریان الکتریکی تولید شده توسط این دستگاه قرار گیرند.

نتایج درمان

بستگی به شدت دردی که بیمار دارد و مدت زمانی که این درد را داشته است (حاد یا مزمن بودن درد)، زمان رسیدن به نتایج نیز متفاوت است و ممکن است نتایج الکتروتراپی سریعا مشاهده نشوند و ممکن است نتایج بعد از چند روز مشخص شود و یا رسیدن به نتیجه چند هفته طول بکشد. رسیدن به نتایج درمان همچنین به میزان مقاومت پوست بیمار (در برابر جریان الکتریکی)، نوع دردی که بیمار داشته است و مکانیسم طبیعی کنترل درد در بدن بیمار بستگی دارد. بسیاری از بیماران ظرف مدت کوتاهی نتایج مثبتی از درمان خود و بالا رفتن توان تحمل درد و سپس تسکین درد و کاهش دادن میزان مصرف دارو را گزارش میدهند. البته ممکن است این اتفاق برای همه نیفتد اما برخی از بیمار مبتلا به دردهای مزمن به طور کامل و دائم درمان میشوند و درد آنها از بین میرود. در حالی که بیمار با استفاده از روش الکتروتراپی با دستگاه TENS بهبود میاید میتواند رفته رفته میزان فعالیتهای خود را افزایش دهد، میزان استفاده از الکتروتراپی نیز ممکن است به مرور کمتر شود (با کمتر شدن زمان استفاده از الکتروتراپی، یا کم شدن فرکانس یا کاهش جریان دستگاه).

سوالات رایج

آیا روش TENS باعث درد می شود؟

پاسخ:

مطلقاً هیچ دردی وجود ندارد. در واقع، بسیاری از مردم کل این فرآیند را تسکین دهنده و آرامش بخش می دانند.

TENS چقدر ایمن است؟

پاسخ:

TENS یکی از ایمن ترین روش های پزشکی است. بدون مواد مخدر، غیر اعتیادآور، غیر تهاجمی است و عوارض جانبی ندارد.

تفاوت بین واحد TENS و محرک عضلانی چیست؟

پاسخ:

TENS می تواند به کاهش انواع مختلف دردهای مزمن و حاد کمک کند. محرک عضلانی برای کاهش تنش عضلانی، سفتی مفاصل و افزایش گردش خون استفاده می شود. TENS می تواند در تمام این زمینه ها با مزایای سلامتی بیشتر کمک کند.

آیا TENS می تواند در تجویز دارو کمک کند؟

پاسخ:

بله، این شامل فرآیندی به نام لونتوفورزیس است. در اینجا، درمانگر داروهای استروئیدی موضعی را از طریق پوست با کمک واحد TENS برای درمان انواع خاصی از درد حاد استفاده می‌کند. جریان خفیف به انتقال دارو برای رسیدن به بافت نرم و رفع التهاب کمک می کند. این فرایند بایستی کاملا تحت نظر پزشک باشد.